Sakrabudu anaadɛ Ankɔs yɛ adze a Ghana ha yi, Mfantsefo na wɔdze bɔbɔɔ adze. Ɔyɛ afahyɛ bi a aborɔfo tse dɛ China, Amereka, Ngyiresi, Brazil na aborɔkyir amanaman ahorow nndzi ho agor. Sɛ Ghanafo anaadɛ Ebibifo bedzi afahyɛ yi bi a, nna tserɛ, yesuaa no wɔ hɔn hɔ.
Sɛ yɛka afahyɛ a, ɔyɛ amambra a yedzi dze kaakaa ewuakɔr wɔ hɔn dwumasun a wɔyɛe dze gyee ɔman bi sii hɔ. Afahyɛ no bi so wɔ hɔ a, yedzi dze hyɛ afe fofor ase anaa yedzi dze kyerɛ edziban a ebu do. Dɛm ntsi, yɛwɔ afahyɛ ahorow wɔ hɛn Ghanaman yi mu. Dɛm Ghana afahyɛ ahorow yinom bi nye Kundum, Bakatue, Akwambɔ, Hɔmɔwɔ, Hɔgbɛtsotso, Damba, Gya afahyɛ, Ahobaa, Abowakyer, na afahyɛ ahorow a ɔkeka ho. Sakramodu, Chalewote afahyɛ na afahyɛ binom a ndɛ mber yi aba hɛn man yi mu yɛ afahyɛ a yɛfɛmee fii aborɔfo hɔ.
Sakrabudu anaa Ankɔs Afahyɛ ne farbaafo yɛ asɛm a ɔdze ekyingye ahorow to Ghanafo nkankan Mfantsefo a wɔwɔ Atɔree Mantɔw mu na Finimfin Mantɔw mu. Finimfin Mantɔw mu nyimpa kyerɛ a, hɔn na wɔdze bɔbɔɔ adze, dɛmara so na Atɔree Mantɔw mu nyimpa so kyerɛ a, hɔn na wɔdze bɔbɔɔ adze. Iyi ama da baa ekyingye nko na ɔba wɔ hɔn a wɔdze afahyɛ no bɔbɔɔ adze wɔ Ghanaman mu no ho. Nhwehwɛmu kakra a akannews.com kyerɛwfo Ebenezer Kobinah Offen ayɛ kyerɛ a, Sakrabudu anaa Ankɔs Afahyɛ no fi Simpa, nna tserɛ, Simpafo na wɔhyɛɛ ne ndzii ase. Afahyɛ no fi Simpa no, Soadurfo so dze hɔnho gyee mu ansaana Sekunde na Takoradzefo so dze hɔnho rebɛgye mu. Dza ɔtse nye dɛ, Sekunde na Takoradzefo abɛdan Paul a ɔammba ntsɛm eso ɔsen edzikamfo; wɔdze ndzɛmba ahorow na dwumadzi ahorow abata afahyɛ no ho ma ne ndzii abɛyɛ ɔkrabɔhwɛ a afe biara ɔnnyɛ asɛm ba wɔ Atɔree Mantɔw mu. Iyi nnkyerɛ dɛ Simpafo na Soadurfo so hɔn dze no nnkɔ do; ɔkɔ do afe biara a ɔyɛ enyika na enyigye na ɔtwetwe dɔm fi ekyirekyir ba hɔn kurom.
Sɛ yɛhwɛ Sakrabudu anaa Ankɔs Afahyɛ no a, Takoradzefo na wɔagye ne ndzii abɔ do papaapa. Takoradzefo frɛ sakramodu ankɔs. Dɛm ntsi sɛ ekɛka sakramodu wɔ Sekunde na Takoradze a, obiara nnkɛtse wo ase; kye dɛ eka ankɔs. Ankɔs Afahyɛ yɛ afahyɛ bi a ɔbɔbɔɔ adze wɔ Atɔree Mantɔw mu akyɛr yie papaapa. Iyi ama ankɔs ekuwekuw ahorow afe biara no bi bɛka ho na wɔwɔ Atɔree Mantɔw mu a binom mpo edzi mfe eduanan na no mboree. Kuw ahorow yinom bi na wɔka do yi:
Ankos
Cosmos
Holy Cities
Nyanta Boys
Iron Fighters
Unity
Missisipi
Spain
Sunnato
Valencia
Canadians
Chinese
Tumus
Supreme
Oil city
Millionaires
Unicon
Addyzee
USA
Ɔhyɛ W’akoma mu
Mokojako
Classic Ladies
Ɔdɔyɛfɛw
Crench
Ocean City
Punch
NK City
West Siders
Miami
Showers
Gye Nyame
Hopes
Afahyɛ no kɔ do Borɔnya da Mumu 25 afe biara. Mbrɛ afahyɛ no yɛ fɛw ntsi, edwuma etsitsir ahorow na wɔdze hɔnho hyɛ mu sɔ hɔn fe ma afe biara ɔkɔ do wɔ Takoradze. Edwumakuw no bi nye dawurbɔfie okunyim SKYY Power FM/TV, Empire FM, West Gold, Ghana Asoɛe a wɔhwɛ Nsrahwɛ nsɛnsɛm do, MTN na dza ɔkeka ho. Dawurbɔfie na edwumakuw yinom dze hɔn edzin to afahyɛ ne ndzii do afe biara. Dɛm ntsi yɛwɔ SKYY Takoradze Ankɔs Afahyɛ a MTNfo sɔ hɔn asen ma wodzi. Bio, yɛwɔ Empire FMfo so hɔn dze a wɔyɛ a ɔno so edwumakuw etsitsir ahorow dze hɔnho gye mu sɔ hɔn asen ma afahyɛ no kɔ do fɛfɛɛfɛw. Dwumadzi no nnkɔ do dɛmara; ndwontow dwumadzi ahorow so kɔ do a wɔtow nsa frɛ ndwontowfo ekukudam ma wɔdze hɔn enyimnyam bɛtaa ekyir dzi agor ma ɔyɛ fɛw. Ndwontowfo a wɔaba dwumadzi no ase abɔtow ndwom da binom nye Kofi Kinaata, Ɔbaapa Christy, Joyce Blessing, Pappy Kojo, Nero-X, MzVee, Ɔbrafuor, Ras Ebo, Yaw Lucaz, Nemesis Loso, Ayesɛm, Lasmid na hɔn a wɔkeka ho.
Afahyɛ no ne ndzii no, dza ɔkɔ do nye dɛ, ankɔs ekuwekuw no hyia mu beebifaakor. Nkan no, nna ɔyɛ Takoradze PDW kwan no do na nna wohyia mu. Seseiara, wotum hyia mu wɔ Takoradze Amamfor, Liberation Road anaa Takoradze Market Circle. Sɛ wohyia mu a, mpanyimfo bɔ ngua na wɔma kwan ma ankɔs ekuwekuw ahorow no da hɔn kyenbɔ, asaw na hɔn ahosiesie fɛfɛɛfɛw no edzi dze kyerɛ. Mpanyimfo gyina hɔn ahosiesie, kyenbɔ, totorobɛnto na nsenku ahorow ndwontow a wɔfrɛ no ‘brassband’ do na mbrɛ ekuwekuw ahorow no si hyehyɛ hɔnho na wɔdze yi kuw a obedzi kan no. Dɛm ntsi, afe biara rubodu a, ankɔs ekuwekuw yinom wɔ hɔn adzepamfo a wotwitwa atam ahosu ahorow dze pam hɔn ntar no. Ntarpam no yɛ adze a ɔyɛ dzen papaapa osiandɛ, wotwitwa atam ahosu ahorow no nketsenketse na wɔdze yi kɛkyɛ ahorow dze pam ma ɔyɛ fɛw ama aaka mpanyimfo na bɔhwɛadzefo akoma ma woeeyi hɔn dɛ kandzifo. Iyi ama ntarpam no mpo, akansi nko na ɔkɔ do.
Adzepamfo yi mmpam atar no dɛmara. Atar no wɔ mu sor na ase a wɔdze abɔdo to ase dze no mu ama hɔn a wɔbɔhyɛ eetum akyekyer no yie. Wɔsan pam keepu a wɔhyɛ gu hɔn ntar no do ma hɔnho yɛ fɛw. Binom mpo tum dze adɔmba nkakramba bobɔ hɔn ntar no mu ama sɛ wɔresaw a, adɔmba no aawosow ayɛ dede. Keepo no so, binom tum kyerɛw hɔn edzin gu do. Sɛ iyi keepu no si nkyɛn a, wɔsan dze bodua, krakrabotonyi, nsahyɛdze, sɔkso na kamfaase ka hɔn ahosiesie no ho. Mpabowa, nsahyɛdze na sɔɔkso no nyinara yɛ fufuw. Ndɛ mber yi mpo, obiara tum hyɛ mpabowa biara a ɔnoara pɛ dze huruw. Nsesa a aba mu no nnkaa mpabowa no nko; krakrabotonyi a nkan no nna wɔhyɛ dze hunahuna nkorɔfo no, nkan no, nna ɔyɛ nhyɛ na mbom ndɛ dze, ɔnnyɛ nhyɛ. Ndɛ mber yi mpo, binom pɛ a na wɔhyɛ hɔn sor atar. Ndɛ obiara tum hyɛ no kuw atar a ɔnnyɛ sakramodu anaadɛ ankɔs atar no dze pue ankɔs. Wɔwɔ hɔn a wɔfow nkampor anaa ndua atsetsen saw yi nkongyaa ahorow dze gyegye bɔhwɛadzefo na mpanyimfo enyi. Dɛm dua anaa nkampor a wɔfow no, Sekunde na Takoradzefo frɛ no “Lumba”.
Mbofra, mbanyin, mbasiafo, aborɔfo, mpanyimfo nyinara tum pue ankɔs kuw no mu biara a wɔpɛ. Sika a wotua no nnyɛ kortsee; ɔsor kuw biara na sika pɔtsee a wotua. Sika no hyɛ ase fi sidi ɔha (¢100) dze kesi sidi ahaenum (¢500). Afei, sika a mbofra tua no wɔ famu kyɛn dza mpanyimfo tua no wɔ kuw biara mu osiandɛ, mbofra hɔn ntarpam no nnhia atam pii. Sɛ eyɛ obi a eso so a, mpɛn pii no, wo sika no wɔ sor kyɛn obiara dze ɔnam atam pii a wɔdze bɛpam w’atar no ntsi. Ɔwɔ mu dɛ binom tum tua hɔn ankɔs atar sika no da kor pɛ dze, naaso dodowara tua hɔn dze no nkakrankakra. Kwan a wɔfa do tua nye dɛ, kuw biara wɔ ɔpanyin a woeyi no a ɔda borɔn biara ano a ɔhwɛ gyegye sika no dze kɛma kuw panyin ma ɔdze hwɛ ma adzepamfo so pam ntar no. Sɛ enntua wo sika no nyinara ennwie a, wotum dzi wo sika no a wɔmmfa w’atar no mma wo. Ɔba no dɛm a, wɔka dɛ “Wɔnye wo anom anaa wɔnye wo etu”. Nkorɔfo tum serew wo si obiara a dza ɔtse dɛm no to no no atwetwe. Atar ne nkyekyɛe yɛ adze a ɔnnda famu. Kuw biara no borɔn mu panyin na ɔhwɛ kyekyɛ. Dza ɔyɛ enyika wɔ ntargyegye na sikatua ahorow no ho no nye dɛ, binom a wɔwɔ sika tum tɔ atar ber a afahyɛ no mpo rokɔ do. Sɛ ɔba no dɛm a, woenntua no nkakrakra ntsi, wɔtɔ no aboɔdzen.
Mpanyimfo etsitsir na afe biara wopue ankɔs. Atɔree Mantɔw mu Soɛefo Owura Kobby Okyer-Darko Mensah pue afe biara. Paapy Kojo, Gifty Osei, Aketse Worɔworɔw, Kofi Kinaata, Clemento Suarez, Black Sherif, Kwesi Arthur na dza wɔkeka ho nyinara epue/ pue ankɔs no bi.
Mfaso ahorow na ɔwɔ Takoradze Ankɔs Afahyɛ no mu. Kuw ahorow no bi boa hɔnho hɔnho ber a asɛm ato kuwba bi. Binom mpo dze hɔn kuwmba kɔto skuul anaa nye hɔn kɔto edwuma mu ma wosua. Binom so nye binom tutu kwan kɔ aborokyir. Afahyɛ no no dwumadzi ahorow rokɔ do a, edwuma ahorow na ɔkɔ do. Hɔn a wɔpam ntar no, wotua hɔn kaw. Ndwontowfo ahorow a wɔbɔtow ndwom no so, wotua hɔn kaw. Hɔn a wɔbɔ kyen, totorobɛnto na nsenku ahorow no so, wotua hɔn kaw. Hɔn a wɔtɔn edziban ahorow so nya sika pii. Hɔn a wɔtɔn nsu na nsadɔkɔdɔkɔ ahorow no so nya sika dɛ. Adrɔbafo so nya sika dɛ mbrɛ nkorɔfo fifi Sekunde na Takoradze, Oguaa, Kumase na nkuronkurow ahorow do no fow hɛn bɔhwɛ dwumadzi no bi no. Bio, afahyɛ no boa ma aborɔkyir sika ahorow ba ɔman no mu: hɔn a wofi aborɔkyir ba ɔman no mu ɔnam afahyɛ no dze hɔn sika ba Ghana bedzi gua ma hɔn sika no ka ɔman no mu. Afei so, ankɔsfo no ankasa so san afe nya sika pii dze tsew hɔnho wɔ sika a wotua dze pam ntar no.
Nokwar, Kwahufo mfa Easter, Kumasefo nyɛ eyi na Takoradzefo so mfa Borɔnya. “Beebi yɛ dɛw mpo a, ɔnnto 25th na New year wɔ Taadi”. Nnyɛ emi na mekae; Kofi Kinaata na ɔkae.