Kwan a Akan fa do to dzin.
Akanman mu no, ɔyɛ enyigyesɛm dɛ obi bɔwo anaa ɔdze nyimpa fofor bɛba abɛka ebusua no. Mpanyimfo na wobu hɔn bɛ bi dɛ” nsamanfo mpo pɛ hɔn dodow” na dɛmara so na atseafo so pɛ hɔn dodow. Basia fa yafun na bosoom akron ekyir no ɔawo anaa ɔasoeɛ asomdwe mu. Akanfo wɔ gyedzi bi dɛ, sɛ obi ba fie a wɔma no akɔaba na dɛm siantsir yi ntsi, sɛ wɔwo abofra fofor a otwar dɛ yɛma no akɔaba na yɛgye no tum dɛ busuanyi a ɔabɛka hɛn ho. Amambra a yɛyɛ ma ɔhɔho no anaa abofra no nye Abadzinto. Dodowara so frɛ no Dzinto.
Abadzinto anaa Dzinto yɛ amambra na amandze a Mfaantsefo yɛ dze gye abofra a wɔawo no fofor to ebusua mu dɛ ɔyɛ ɔkra tseasefo . Mpanyimfo na wɔka hɔn asɛm bi dɛ “Nsɛnmbɔn ntsi na obiara kitsa ne dzin na siantsir yi ntsi na wɔto dzin ama nyimpa biara ada nsew efi afofor ho. Ɔwɔ mu dɛ Akanfo to dzin dze nanso ansaana abofra no benya dɛm dzin no na okitsa ne kradzin dada.Dɛm dzin yi na ɔyɛ dzin a onya fi da a wɔdze woo no no mu. Dza ɔwɔ ase ha nye kradzin dzin ahorow a yɛdze ma nyimpa ɔnam da pɔtsee a wɔdze woo no no.
Da. Basia /Banyin
Kwesida: Esi, Akosua / Kwesi, Siisi, Sii
Dwowda: Adwowa / Dwoo, Dwoodwo, Kodwo
Benada: Abena Kɔbena
Wukuda : Ekwuwa, Eku,Kuukuuwa/ Kweku, Abeeku
Yawda: Aba, Yaa, Yaaya, Baaba, Yaw
Fida: Efuwa,Efe/ Kofi, Fiifi/Fii
Memenda: Amba / kwamena, kwame, Ato
Mbrɛ wosi to dzin.
Akanfo nnsɔr prɛko pɛ nnto dzin osiandɛ mpanyimfo mpo aka dɛ,“Sɛ ifitsi prɛko pɛr par wo se a, mbɔgya na ɔba. Sɛ wɔwo abofra bi a , wɔma dapɛn anaa ndaawɔtwe to no ansaana wɔato no dzin. Wɔyɛ iyi dze hwɛ dɛ abofra no aba dɛ ɔnye hɛn rebɛtsena anaa dɛ ɔbɛsan akɔ. Sɛ dapɛn to no, Akanfo nya gyedzi bi dɛ ampa, abofra na aba dɛ ɔnye hɛn rebɛtsena na afei wɔyɛ amambra na amandze biara ɔsɛ dze ma no. Akanman mu no Egya na ɔto dzin, na no dɛm ntsi wɔyɛ amambra no anaa abadzinto no wɔ Egya no ne fie osiandɛ Akanfo wɔ gyedzi bi dɛ Egya biara yɛ sunsum na Egya ne fie na sunsum wɔ. Akanman mu no sɛ banyin biara nya n’abakan a, ɔdze no to n’egya, na dza ɔtɔ do boi no, ɔdze ne to ne na.
Da a odzi kan wɔ dapɛn n’ewiei no mu no, Egya no totɔ ndzɛmba bi tse dɛ pawda, tam, seradze, semina, akokɔ, mpaboa, nsakɔnadze na pii a ɔkeka ho dze kɔ kɛyɛ amambra no. Iyi na binom frɛ no Nsosɔenum no. Egya n’ebusua na na n’ebusua hyiamu anapaetu wɔ egya no ne fie dzi dwuma no. Hɔ no, ɔbaapanyin a yesusu dɛ ɔaabɔ ne bra yie na okitsa suban pa gye abofra no to ne srɛ do. Akanman mu no sɛ yeroto abofra bi dzin na sɛ ɔyɛ basia a, wɔma ɔbaa na ɔgye abofra na ɔyɛ amambra no na sɛ abofra no yɛ banyin so a, banyin na ɔyɛ. Afei wɔdze tɔmbɛr ebein besi hɔ a kor kitsa nsa na kor so kitsa nsu.
Ɔnam dɛ Akanfo wɔ gyedzi wɔ abosom, nananom na ewuakɔr mu na wosusu dɛ wɔka hɛn ho na wɔyɛ hɛn mboa aber nyinara ntsi, wodzi kan gu nsa dze to nsa frɛ hɔn ansaana wɔahyɛ dwumadzi no ase. Afei wowie no dɛm a, wɔda botae a ɔnam do ma woehyia mu no kyerɛ na wɔhyɛ dwumadzi no ase
Nyia ɔrobɔsos abofra n’enum no dzi kan dze dwon n’ahataw bɔ nsu no nu mpɛn ebiasa, na ɔbɔ abofra no ne dzin ka dɛ “Osimesi, Sɛ ese nsu a, nsu”. Afei, sɛ owiei no dɛm a, ɔsan so dze bɔ nsa no mu na ɔka dɛ, “Sɛ ese nsa a,nsa”. Beebi so nyimpa no a ɔrososɔ abofra n’anomu dze ne nsa tseaba bɔ nsu no mu dze sɔ abofra no ne tegyirama do se dɛ, “Sɛ ese nsu a, nsu”. Afei wɔdze nsa no so yɛ dɛmara. Wɔyɛ iyi dze kyerɛ abofra no dɛ ɔnyɛ nokwar fo. Ɔsan kyerɛ no soronko a ɔda papa na bɔn ntamu, ator na nokwar ntamu.
Boi, wɔtow kɛtɛ dze abofra no to do na sɛ ɔyɛ basia a wɔdze praye hyɛ ne nsamu. Sɛ ɔyɛ banyin soa. wɔdze sikan hyɛ ne nsamu. Wɔyɛ iyi so dze kyerɛ abofra no dɛ sɛ onyin a otwar dɛ ɔyer no ho yɛ edwuma na mma ɔnnyɛ akwadwer.
Iyi ekyir no, nyimpa a ɔroto abofra no dzin no fa nkokɔ ebien; Onyin kor na ɔber so kor na ɔdze onyin no ka abofra no no bo mpɛn ebiasa dze ma no akɔaba.
Afei, nyia wɔdze abofra no robɔto no no ne ndzɛmba a ɔdze rebrɛ abofra anaa rebɛyɛ no ayɛ no ma awofo no. Bio, ɔsan so yi sikabotsen dze bɔ abofra no dwetsir. Obi mpo so yi sika dze tɔ enufunsu no a abofra no bɔnom no na ogyina do tu basia no fo amma ɔammfa enufunsu no ammkam ne nana no.Dodowara a woehyia mu wɔ hɔ no so keka hɔn nsa adze dze boa awofo?no. Binom so dze akyɛdze brɛ abofra no. Wɔma mpanyimfo binom akwangya ma wotu awofo no fo. Mpanyimfo gu nsa na wotu apo osiandɛ onnyi dɛ ewiei tɔ do.
Mpanyimfo dɛ samanpa na wɔto no badzin na ɔnam siantsir yi ntsi, Akanfo tum dze obi to Obi a oewu, dɛ ɔyɛ busuanyin anaa nyimpa a ɔayɛ no mboa bi mpɛn bi abɛsen kɔr na ɔnntse ase anaa ɔnnka atseafo asaase ho.
Ewimber no, woku abofra no n’akokɔ no ma no na wɔdze ne mberɛbo no hyɛ ne tsirhwi mu na afei awofo no so dze bi ka hɔn ano. Iyi ekyir, obiara hyɛ ase dze abofra no ne dzin a wɔdze ama no no frɛ no.
