Abaɛfor mfir a wodzi dwuma dɛ nyimpa adwen yɛ adze bi a abɛgye hɛn wiadze yi abɔ do. Abaɛfor mfir a wodzi dwuma dɛ nyimpa adwen yi, wotwa no sin frɛ no “AI” wɔ Borɔfo kasa mu. AI yɛ abaɛfor mfir a wɔakeka abobɔ mu a ɔma mfir kwan ma wotum hwɛ nyimpa adwen no dwumadzi binom ho dzi bi. Binom so kyerɛkyerɛ mu dɛ, ɔyɛ abaeɛfor mfir a wɔakeka abobɔ mu a ɔma kwan ma mfir no tum dzi dwuma binom a nyimpa dasanyi n’adwen dzi no pɛpɛɛpɛr.
Ɔyɛ adze bi a ɔbɔbɔɔ adze afe 1950 na 1960 mu na mbom dɛm mber no, nna wiadze nnhyɛɛ da ara mmbuei ntsi, nna nyimpa dodowara nnhyɛ da ara nnyim ho hwee. Ndɛ mber yi dze, AI no kookootsew ber edu. Atsew egu gya mu repaapaa tseta tseta. Iyi ama beebiara a ebɛfa no, etse ho asɛm.
Fitsi ber a AI gyee dzin wɔ Ghana no, ɔnam anwanwandwuma a otum dzi no ber tsiaba bi mu no ntsi, Ghana akyerɛkyerɛfo na enyimdzefo dodowara na wɔkasa tsia dɛ ɔrebɛma Ghana esuafo abɛyɛ akwadwefo. Binom mpo kyerɛ a, AI rommboa esuafo ma wɔnndwen nnkɔ ekyir. Binom so kyerɛ dɛ ɔyɛ adze bi a ɔrebɛma nkorɔfo edwuma abɔ hɔn. Hɔn a wonyim dwuma a AI tum dzi wɔ nwomasua mu no dze, wonndzi ho agor koraa.
Dɛm nkorɔfo a wonndzi AI ho agor wɔ nwomasua mu no, kor nye Ɔbemfo Douglas Adjei. Ɔbemfo Douglas Adjei nye Suapɔn panyin ma Nwomasua bea a wɔhwɛ Abɔdzenyansapɛ na Abaɛfor mfir do wɔ Oguaa Suapɔn (UCC). Ɔdze asɛm bi too gua wɔ Anamoah-Mensah nhyiamubea a ɔwɔ Simpa Suapɔn mu Yawda Dzifuu10, 2023 ber a nna esuafo a wɔabɔ hɔn abɔdzin a odzi kan no ridzi hɔn nhyiamu a wɔyɛ no afe biara no. Nhyiamu no ne mpɛn a ɔtɔ do esuon ase no na Ɔbemfo dze asɛm yi too gua na dza ɔkae no bi na ɔka do yi:
“AI mfir yɛ adze bi a abɔsɔɛ hɛn a yennkotum eyi no akwa. Amanaman ahorow na wɔagye ato mu wɔ hɔn nwomasua mu. Dɛm aman no bi nye China, Japan, Amereka, Turkey, Ngyiresi Aborɔfo, Germany, Frɛnkye, Canada, Finland, India, Denmark, Switzerland na dza ɔkeka ho. Menngye nnto mu dɛ nkorɔfo keka dɛ ɔma esuafo yɛ akwadwer wɔ adzesua mu. Me haw kor a mowɔ no wɔ ho nye dɛ ɔnnda pɛrpɛryɛ edzi osiandɛ hɔn a wonyim n’adzeban no dze dzi dwuma a, ɔkɔ tsia hɔn a wonnyim no. Ɔyɛ adze bi a otwar dɛ hɛn a yɛyɛ suapɔn akyerɛkyerɛfo no mpo yɛgye to mu ma esuafo dze dzi dwuma”.
Nhyiamu no ase no, etsitsir ahorow na wɔtoo nsa frɛɛ hɔn ma wɔbɛkyɛɛ hɔn nyimdzee. Hɔn nye Ɔbemfo Mawutor Avoke a ɔda Simpa Suapɔn no ano, Germanyman no n’anamusinyi ma Ghana Daniel Krull, Ɔbemfo Awaisu Imurana Briamah, Ɔbemfo Edward Appiah, Ɔbemfo S.K. Asiedu-Addo na Ɔbemfo Okunyin Telse Iwers. Dwumadzi no yɛ nda ebien dwumadzi a wodzi no afe biara. Afe 2023 dze no nye mpɛn esuon a dwumadzi no akɔ do.